Poznaj gar\u015b\u0107 ciekawostek o \u017cyciu i dziedzictwie s\u0142ynnego astronoma. <\/p>\n\n\n\n
Potop szwedzki i zwi\u0105zane z nim pl\u0105drowanie maj\u0105tk\u00f3w na terenie Rzeczpospolitej spowodowa\u0142, \u017ce wi\u0119kszo\u015b\u0107 bogatego ksi\u0119gozbioru Miko\u0142aja Kopernika, cz\u0119sto z odr\u0119cznymi notatkami astronoma, znajduje si\u0119 obecnie w bibliotece uniwersytetu w Uppsali w Szwecji.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n
Miko\u0142aj Kopernik studiowa\u0142 w Krakowie (sztuki wyzwolone – nauki humanistyczne, przyrodnicze, matematyk\u0119 i astronomi\u0119), Bolonii (prawo kanoniczne), Padwie (medycyn\u0119) i Ferrarze (prawo kanoniczne).<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n
Niewielkie opracowanie Narratio prima (\u0142ac. Relacja pierwsza)<\/em>, autorstwa Jerzego Joachima Retyka, zosta\u0142o opublikowane w Gda\u0144sku w 1540 roku, a rok p\u00f3\u017aniej w Bazylei. Zawiera\u0142o ono streszczenie teorii heliocentrycznej, o kt\u00f3rej \u015bwiat us\u0142ysza\u0142 wtedy po raz pierwszy.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Pierwsze norymberskie wydanie dzie\u0142a Kopernika (1543) mia\u0142o nak\u0142ad oko\u0142o 400-500 egzemplarzy. Jak na \u00f3wczesne czasy by\u0142o to bardzo du\u017co, dzi\u0119ki czemu teoria heliocentryczna szybko rozprzestrzeni\u0142a si\u0119 po Europie. Na etapie przygotowania do druku wyd\u0142u\u017cono tytu\u0142, pod kt\u00f3rym znamy je wsp\u00f3\u0142cze\u015bnie, czyli De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach cia\u0142 niebieskich).<\/em><\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n R\u0119kopis De revolutionibus<\/em>, napisany po grecku i po \u0142acinie, znajduje si\u0119 w Bibliotece Uniwersytetu Jagiello\u0144skiego, stanowi\u0105c jeden z jej najcenniejszych skarb\u00f3w. Zosta\u0142 on wpisany na list\u0119 UNESCO – Pami\u0119\u0107 \u015awiata.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Wbrew powszechnej opinii obserwatorium Miko\u0142aja Kopernika nie mie\u015bci\u0142o na jednej z wie\u017c Wzg\u00f3rza Katedralnego we Fromborku. Aby komfortowo prowadzi\u0107 obserwacje musia\u0142o si\u0119 ono znajdowa\u0107 na p\u0142askim terenie w obr\u0119bie mur\u00f3w katedralnych lub ogrodzie swojego domu. Legendarne obserwatorium nosi\u0142o nazw\u0119 pavimentum<\/em> i wygl\u0105da\u0142o jak ceglana wypoziomowana platforma, na kt\u00f3rej mog\u0142y by\u0107 stabilnie zainstalowane instrumenty pomiarowe (min. triquetrum, kwadrant, sfer\u0119 armilarn\u0105). Poszukiwania archeologiczne pavimentum<\/em> wci\u0105\u017c trwaj\u0105.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem<\/em> to s\u0142ynny obraz Jana Matejki, kt\u00f3ry uko\u0144czony zosta\u0142 w 1873 roku, w 400. rocznic\u0119 urodzin astronoma. Jeden ze szkic\u00f3w do tego obrazu zawiera\u0142 lez\u0105c\u0105 u st\u00f3p Kopernika lunet\u0119, kt\u00f3rej nie powinno tam by\u0107, gdy\u017c wynalazek ten pojawi\u0142 si\u0119 ponad p\u00f3\u0142tora wieku po jego \u015bmierci. Na szcz\u0119\u015bcie zwr\u00f3cono na to uwag\u0119 artysty i na w\u0142a\u015bciwym obrazie tego artefaktu ju\u017c nie ma.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Copernicus<\/em> to jeden z najwa\u017cniejszych wsp\u00f3\u0142czesnych program\u00f3w obserwacji satelitarnej Ziemi. Realizowany jest przez Komisj\u0119 Europejsk\u0105 i Europejsk\u0105 Agencj\u0105 Kosmiczn\u0105, przy wsp\u00f3\u0142pracy z\u00a0 Europejsk\u0105 Organizacj\u0105 Eksploatacji Satelit\u00f3w Meteorologicznych (EUMETSAT), Europejskim Centrum Prognoz \u015arednioterminowych (ECMWF) i innymi podmiotami wsp\u00f3lnoty europejskiej.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Nazwiskiem wielkiego astronoma nazwano jeden z najbardziej charakterystycznych krater\u00f3w ksi\u0119\u017cycowych, kt\u00f3ry doskonale widoczny jest nawet przez lornetk\u0119. R\u00f3wnie\u017c na Marsie znajduje si\u0119 krater Kopernik, a wok\u00f3\u0142 S\u0142o\u0144ca, pomi\u0119dzy orbitami Marsa i Jowisza, kr\u0105\u017cy planetoida (1322) Coppernicus.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n W 2010 roku Mi\u0119dzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej (ang. International Union of Pure and Applied Chemistry, IUPAC) zatwierdzi\u0142a nazw\u0119 nowego pierwiastka o liczbie atomowej 112, nazywaj\u0105c go kopernikiem (\u0142ac. copernicium, Cn). Jest to pierwiastek wytworzony sztucznie i nale\u017cy do grupy metali przej\u015bciowych. Jego najbardziej stabilne izotopy ulegaj\u0105 rozpadowi po kilkudziesi\u0119ciu sekundach.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Wsp\u00f3\u0142czesna technologia bada\u0144 genetycznych umo\u017cliwi\u0142a uzyskanie silnych dowod\u00f3w potwierdzaj\u0105cych identyfikacj\u0119 szcz\u0105tk\u00f3w Kopernika. Sta\u0142o si\u0119 to mo\u017cliwe dzi\u0119ki nale\u017c\u0105cej do astronoma ksi\u0119gi Johanesa St\u00f6fflera, znajduj\u0105cej si\u0119 obecnie w Szwecji, w kt\u00f3rej znaleziono materia\u0142 genetyczny w postaci kilku w\u0142os\u00f3w zachowanych pomi\u0119dzy stronami dzie\u0142a. Okaza\u0142 si\u0119 on identyczny z materia\u0142em genetycznym osoby, kt\u00f3rej szcz\u0105tki odnaleziono w katedrze fromborskiej.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n W roku 1512 lub 1513 Miko\u0142aj Kopernik, podczas pobytu w Lidzbarku Warmi\u0144skim, napisa\u0142 kr\u00f3tkie opracowanie, w kt\u00f3rym przedstawi\u0142 pierwsze podej\u015bcie do heliocentryzmu i zwi\u0105zane z nim naukowe postulaty. Nazwa\u0142 je Commentariolus (\u0142ac. Ma\u0142y komentarz)<\/i> i rozes\u0142a\u0142 je do znanych mu astronom\u00f3w. Ci z kolei w formie odpis\u00f3w wys\u0142ali je do swoich znajomych co sprawi\u0142o, \u017ce nazwisko polskiego uczonego sta\u0142o si\u0119 znane w ca\u0142ej Europie.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n W 2008 roku, na aukcji w Nowym Jorku, anonimowy kolekcjoner wylicytowa\u0142 jeden z egzemplarzy pierwszego norymberskiego wydania De revolutionibus<\/em> za kwot\u0119 2 210 500 dolar\u00f3w.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Zastanawiaj\u0105cy jest fakt, \u017ce praktycznie ka\u017cdy zachowany egzemplarz oryginalnego wydania De revolutionibus<\/em> wygl\u0105da inaczej. Okazuje si\u0119, \u017ce w czasach Kopernika osoba, kt\u00f3ra zamawia\u0142a ksi\u0105\u017ck\u0119, dostawa\u0142a ostatecznie tylko jej poszczeg\u00f3lne strony, kt\u00f3re oprawia\u0142a we w\u0142asnym zakresie.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Na pokrytej tynkiem \u015bcianie kru\u017cganka skrzyd\u0142a p\u00f3\u0142nocnego zamku w Olsztynie zachowa\u0142a si\u0119 wyrysowana przez astronoma tablica astronomiczna. S\u0142u\u017cy\u0142a do obserwowania S\u0142o\u0144ca oraz wyznaczania moment\u00f3w r\u00f3wnonocny wiosennej i jesiennej. Jest to prawdziwy unikat na skal\u0119 \u015bwiatow\u0105 i jedyny istniej\u0105cy do dzi\u015b przyrz\u0105d w\u0142asnor\u0119cznie wykonany przez Kopernika.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Matk\u0105 astronoma by\u0142a Barbara Kopernik z domu Watzenrode (ok. 1440-po 1495), kt\u00f3ra pochodzi\u0142a z zamo\u017cnej rodziny mieszcza\u0144skiej. Wysz\u0142a za m\u0105\u017c za krakowskiego kupca Miko\u0142aja Kopernika (ok. 1420\u20131483), kt\u00f3ry osiad\u0142 w mie\u015bcie i przyczyni\u0142 si\u0119 do jego rozwoju. Ma\u0142\u017ce\u0144stwo doczeka\u0142o si\u0119 czw\u00f3rki dzieci: Andrzeja, Barbary, Katarzyny i najm\u0142odszego z nich – Miko\u0142aja Kopernika. Osob\u0105 maj\u0105c\u0105 du\u017cy wp\u0142yw na jego rozw\u00f3j by\u0142 brat matki \u2014 \u0141ukasz, kt\u00f3ry w 1489 roku zosta\u0142 biskupem warmi\u0144skim. By\u0142 on mecenasem dzieci Kopernik\u00f3w, finansuj\u0105c ich studia i goszcz\u0105c ich w swej siedzibie w Lidzbarku Warmi\u0144skim.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Nazwa tej prowincji, w\u0142\u0105czonej w granice Polski po wygranej wojnie trzynastoletniej i postanowieniami pokoju toru\u0144skiego z 1466 roku, stosowana by\u0142a zamiennie z nazw\u0105 Prusy Polskie. Obejmowa\u0142a swoim zasi\u0119giem Pomorze Gda\u0144skie, ziemi\u0119 che\u0142mi\u0144sk\u0105, ziemi\u0119 malborsk\u0105 oraz Warmi\u0119. Ta ostatnia, cho\u0107 zalicza\u0142a si\u0119 do Prus Kr\u00f3lewskich, tworzy\u0142a wydzielony organizm polityczny podlegaj\u0105cy miejscowym biskupom \u2014 tzw. dominium warmi\u0144skie. W roku 1569 na sejmie lubelskim Prusy Kr\u00f3lewskie zosta\u0142y w\u0142\u0105czone do Korony. Podczas I rozbioru Polski w 1772 roku prawie cale zosta\u0142y zagarni\u0119te przez Kr\u00f3lestwo Pruskie z wy\u0142\u0105czeniem Gda\u0144ska i Torunia, kt\u00f3re Polska utraci\u0142a w II rozbiorze Polski w 1793 roku.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n W nazwisku rodziny Kopernika kryje si\u0119 nazwa pewnego wa\u017cnego gospodarczo metalu. Mied\u017a, po \u0142acinie cuprum<\/em>, by\u0142a przedmiotem handlu, kt\u00f3rym zajmowali si\u0119 przodkowie wielkiego astronoma. Nazwisko \u201eKopernik\u201d, zosta\u0142o najprawdopodobniej utworzone od funkcjonuj\u0105cego w\u00f3wczas na \u015al\u0105sku okre\u015blenia zawodu \u2013 kopernik<\/em>, czyli osoby, kt\u00f3ra zajmuje si\u0119 wydobyciem i wytapianiem tego metalu.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n W marcu 1522 roku Kopernik wyg\u0142osi\u0142 w Grudzi\u0105dzu sw\u00f3j traktat O szacunku monety<\/em>, w kt\u00f3rym wykazywa\u0142 i udowadnia\u0142 negatywne zjawisko wypierania z obiegu pieni\u0105dza o wi\u0119kszej warto\u015bci (np. o wi\u0119kszej zawarto\u015bci kruszcu) przez pieni\u0105dz o warto\u015bci gorszej. Dzi\u015b znamy to jako prawo Kopernika-Greshama, kt\u00f3re wesz\u0142o do kanonu nauczania akademickiego. Ciekawostk\u0105 jest fakt, \u017ce w okresie PRL zachodzi\u0142o odwrotne zjawisko polegaj\u0105ce na pojawieniu si\u0119 w obiegu waluty alternatywnej, w tym przypadku dolara, marki, czy funta, o wi\u0119kszej warto\u015bci nabywczej w stosunku do waluty narodowej \u2013 z\u0142otego. Z okazji 500. rocznicy wyg\u0142oszenia przez Miko\u0142aja Kopernika traktatu O szacunku monety<\/em> Mennica Polska wybi\u0142a kolekcjonersk\u0105 srebrn\u0105 monet\u0119 w nak\u0142adzie 1000 egzemplarzy.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n Na rycinach z epoki Kopernik trzyma w r\u0119ku pewien kwiat, b\u0119d\u0105cy symbolem wiedzy przyrodniczej i sztuki medycznej. Jest to konwalia. Do tej\u017ce konwalii odnosi si\u0119 wyr\u00f3\u017cnienie Convallaria Copernicana,<\/em> przyznawane przez Senat Uniwersytetu Miko\u0142aja Kopernika w Toruniu za wybitny wk\u0142ad do nauki lub szczeg\u00f3lne zas\u0142ugi dla rozwoju uczelni.<\/p>\n <\/div>\n <\/div>\n <\/div>\n \n <\/div>\n <\/div>\n \n\n\n <\/div>\n\n\n\n\n Zagl\u0105daj tu co jaki\u015b czas – zadbamy o to, aby kolejne informacje pojawia\u0142y si\u0119 tu regularnie. Kto wie, mo\u017ce do ko\u0144ca Roku Kopernika zbierzemy ich a\u017c 550? <\/p>\n\n\n\n Poznaj gar\u015b\u0107 ciekawostek o \u017cyciu i dziedzictwie s\u0142ynnego astronoma. Zagl\u0105daj tu co jaki\u015b czas – zadbamy o to, aby kolejne informacje pojawia\u0142y si\u0119 tu regularnie. Kto wie, mo\u017ce do ko\u0144ca Roku Kopernika zbierzemy ich a\u017c 550?<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"parent":11542,"menu_order":5,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","template":"","meta":{"inline_featured_image":false},"acf":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/11557"}],"collection":[{"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/pages"}],"about":[{"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/types\/page"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=11557"}],"version-history":[{"count":125,"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/11557\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":14934,"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/11557\/revisions\/14934"}],"up":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/pages\/11542"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/polsa-strona.nfinity.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=11557"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}